Na tropie wojennych losów Biblii Gutenberga – stacja: Biblioteka Polska w Paryżu

1W siedzibie najstarszej polskiej instytucji kulturalnej na obczyźnie, jaką jest założona w 1838 r. Biblioteka Polska w Paryżu, 27 listopada b.r. miała uroczystość odbioru fotokopii odszukanych w archiwum Biblioteki Polskiej dokumentów z lat 1939-1940. Dokumenty sygnowane m.in. podpisami ówczesnego prezesa Banku Gospodarstwa Krajowego gen. dr. Romana Góreckiego oraz wiceprezesa Wiesława Domaniewskiego, Ambasadora RP w Paryżu Tadeusza Wierusza Kowalskiego, dyrektora Biblioteki Polskiej w Paryżu Franciszka Pułaskiego, Ministra Skarbu w emigracyjnym rządzie RP Henryka Strasburgera oraz prof. Karola Estreichera, dotyczą wojennych losów skarbów polskiego i światowego dziedzictwa kulturowego, złożonych przed wybuchem II wojny światowej w skarbcu BGK. Odszukane dokumenty mają formę protokołów przekazywania tych skarbów przez Bank Gospodarstwa Krajowego zaangażowanym w ich ratowanie instytucjom.

2 3

Uroczystość rozpoczęły kolejno wystąpienia prof. C. Pierre Zaleskiego, prezesa BGK Dariusza Daniluka, Ambasadora RP w Paryżu Tomasza Orłowskiego, kierującej Działem Archiwalnym THL dr Ewy Rutkowskiej oraz dyrektora Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie księdza Wincentego Pytlika.

4 5

W paryskiej uroczystości, udział wzięli również przedstawiciele pozostałych instytucji, uczestniczących 73 lata temu ratowania skarbów: zastępca dyrektora Biblioteki Narodowej Katarzyna Ślaska oraz dyrektor Biblioteki Pelplińskiej ksiądz Krzysztof Koch.

6 7

Pod koniec lipca i na początku sierpnia 1939 r. w skarbcu Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie dyrektorzy Biblioteki Seminarium Duchownego w Pelplinie i Biblioteki Narodowej złożyli jako depozyty najcenniejsze zbiory, znajdujące się w tych instytucjach. W przypadku Biblioteki Pelplińskiej był to wraz z bogato iluminowanym średniowiecznym psałterzem jeden z kilkudziesięciu zachowanych egzemplarzy pierwszej na świecie drukowanej techniką ruchomej czcionki książki. Była nią Biblia, wydrukowana w nakładzie nieprzekraczającym 200 egzemplarzy w latach 1452-1455 w mogunckiej pracowni Johanna Gutenberga. Do 1939 roku na świecie zachowało się 48 egzemplarzy, w tym tylko 20 kompletnych. Pomimo tego, że pelpliński egzemplarz nie był kompletny, jego wartość szacowano na 1 mln 800 tys. ówczesnych złotych. Na depozyt warszawskiej Biblioteki Narodowej składały się dwie skrzynie, w których znalazł się m.in. „Psałterz Floriański”, „Kazania Świętokrzyskie”, pierwsze łacińskie wydanie „Kroniki Polskiej” Wincentego Kadłubka oraz zbiór rękopisów partytur Fryderyka Chopina. Poniżej: Biblia Gutenberga, Psałterz Floriański i fragment partytury Chopina. Pod opieką dr Karola Estreichera wraz z wawelskimi arrasami i regaliami królów polskich depozyty BGK zostały 18 czerwca 1940 r. na pokładzie statku „Chorzów” przewiezione do Anglii, skąd w lipcu 1940 r. na pokładzie „Batorego” popłynęły do Kanady, gdzie przez poselstwo polskie zostały zdeponowane w Banku of Montreal. Złożone w skarbcu BGK przed wybuchem wojny depozyty Biblioteki Narodowej i Pelplińskiej na początku 1959 i 1960r. powróciły do Polski, do swoich macierzystych instytucji.

Źródło: Mateusz Wierzbicki, Bank Gospodarstwa Krajowego w Paryżu, red. Karol Szarmański